Ներառականության մասին մտքերս հասցրին հետևյալ ձևակերպմանը՝ ներառականությունը լիարժեք ապրելու հիմնարար սկզբունքներից է և՛ ներառվողի, և՛ ներառողի համար: Մյուս ձևակերպումը որպես մանկավարժ էի արել՝ եթե մանկավարժությունը ներառական չէ, ինչ անուն ուզում եք տվեք դրան, բայց մի ասեք մանկավարժություն:
Հիմա՝ ամենակարևորի մասին:
Այս ուսումնական տարի իմ դասավանդած 2 դասարանում սովորում է սփյուռքից հայրենիք վերադարձած հինգ սովորող: Կարևորեմ անունները և թվարկեմ՝ Միքայելը, Նարեկը, Սամուելը, Մարիան, Տիգրանը..:
Իրենց ուսումնական դժվարությունների մասին են պատմում հայրենիք վերադարձած սովորողները:
Իսկ «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր այս ուսումնական տարի միայն արտերկրից եկել է 45 սովորող: Հայրենադարձություն է. աշխարհի տարբեր կողմերից մարդիկ եկել են հույսով, հավատով, իրենց մեծով ու փոքրով: Բարով են եկել: Եկել են ընտանիքները, երեխաները ուսումը պետք է շարունակեն հայկական, իրենց հայրենիքի դպրոցներում: Եվ մենք գիտենք, թե հայկական ընտանիքում ինչ կարևոր արժեք են ուսումը, կրթությունը, էլ չեմ ասում երեխան, նրա ինքնազգացողությունը:
Սակայն հարյուրավոր հայ երեխաներ հայտնվել են անհասկանալի, անելանելի վիճակում: Արևելահայերենը, որպես ուսումնական առարկա և ուսուցման լեզու, նրանց համար այսօր լուրջ խնդիր է՝ դժվարությամբ են հասկանում բանավոր խոսքը, առավել ևս՝ գրավորը: Արևելահայերենը դժվար է տրվում հայրենիք վերադարձած մեր հայրենակիցներին: Ռուսաստանից վերադարձած սովորողներ ունենք, որ հայերեն ընդհանրապես խոսել չեն կարողանում, էլ չեմ ասում՝ գրել-կարդալ չգիտեն:
Սփյուռքից հայրենիք վերադարձած իրենց ընկերներից հարցազրույց են վերցնում 7-րդ դասարանցի «չաչանակները»:
Թվում է, այս հարցով հիմա պիտի զբաղված լինեին մեր կրթական բոլոր օղակները՝ իրենց պատասխանատուներով, նախարարից մինչև ուսուցիչ-մանկավարժ: Թվում էր, թե մեր հայրենակիցների ներառման հարցը հիմա ամենակարևոր հարցերից պետք է լիներ: Այս հարցը օրակարգի հարց պիտի դարձած լիներ: Քննարկումներ պիտի լինեին, դիտարկումներ, առաջարկություններ: Արևմտահայերենով ուսուցման ծրագրերի առաջարկներ պիտի լինեին… Թվում էր, թե իրադրություն է փոխվել…
Բայց փոխվե՞լ է իրադրությունը մեր կրթական ոլորտում:
Հիմա ամբողջ կրթական համակարգը պիտի լծված լիներ այս կարևորագույն խնդրի լուծմանը:
Ո՞վ, որտեղ, ի՞նչ մակարդակով են քննարկվում այս հարցերը: Որտե՞ղ կարդանք-լսենք-տեսնենք ներառականության այս, գուցե այսօր թիվ մեկ, խնդրի լուծման պետական մոտեցումը: Գոնե հասկանո՞ւմ ենք, որ տապալելով մեր այս սովորողների ուսումնական գործը, կարող ենք հարվածի տակ դնել այս ընտանիքների՝ Հայաստանում հիմնավորվելն ու հեռանկարը այստեղ տեսնելը: Եթե ընտանիքի երեխան վատ, անլիարժեք զգա իրեն, եթե ծնողները հասկանան, որ մեր կրթական համակարգում իրենց երեխան չի կարողանալու սովորել, լիարժեք կրթություն ստանալ, կմնա՞ն Հայաստանում, թե՞ կնախընտրեն արտասահմանում տեսնել իրենց երեխայի ապագան, հեռանկարը: Կարծում եմ՝ հայ ընտանիքի դեպքում երեխայի կրթությունն առաջնային է: Հազիվ թե ծնողը հանդուրժի, որ իր երեխան հայտնվի փակուղում: Այսինքն՝ սփյուռքից եկած սովորողի կրթության մեջ ներառման խնդիրը նաև քաղաքական խնդիր է:
Բայց. ցավոք, այս հարցը, դրան ուղղված լուծումները պետական մակարդակով չեն դրվում, էլ չեմ ասում՝ լուծվում: Ամբողջ կրթական համակարգը հիմա լծված է ստուգումներ, քննություններ կազմակերպելուն: Սա է նաև նախարարի քննարկման հիմնական թեման: Տեսնես մտածո՞ւմ են, որ այս քննությունների, ստուգումների ցանցն են ընկնում նաև արևելահայերենին չտիրապետող մեր հայրենակիցները: Որևէ հրամանով կարգավորվե՞լ է ստուգումներին, քննություններին նրանց մասնակցելու հարցը: Քննարկվո՞ւմ են չափորոշիչներ մեր այս սովորողների համար: Քննարկվո՞ւմ է արևմտահայերեն ուսումնական բազա, ուսումնական նյութեր ստեղծելու հարցը:
Ասեք, որ հանցավոր անտարբերություն է մեր հայրենակիցների նկատմամբ: Ես չեմ հավատում, որ մեր օրերում ինչ-որ բան ու լուրջ բան փոխված է, կամ իրադրություն է փոխվել, եթե մեր հայրենադարձ հայրենակիցին կրթական-ուսումնական գործունեության մեջ ներառումն ու այդ կրթության կազմակերպումը պետական հոգածություն չունեն: Իհարկե մանկավարժը (եթե իհարկե իրոք մանկավարժ է) փորձում է լուծումներ գտնել, օգտակար լինել, արդյունավետ դարձնել մեր այս սովորողների ուսուցումը: Իսկ ո՞ւր են օրենսդրական հիմքերը, հրամաններն ու իրավական այլ ակտերը, չափորոշիչները, որոնցով կկարգավորվի և կապահովվի հայրենադարձ սովորողների կրթական իրավունքը:
Իրականացվող ուսումնական նախագծեր.
Իրականացվող ուսումնական նախագծեր.
Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր 